អន្តរជាតិ៖ សារព័ត៌មាន Channel News Asia បានចេញផ្សាយនៅថ្ងៃទី២២ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២១ថា ចាប់តាំងពីការធ្វើរដ្ឋប្រហារ នៅថ្ងៃទី ១ខែកុម្ភៈ អគ្គមេបញ្ជាការកងទ័ព លោកឧត្តមសេនីយ មីន អ៊ូងឡាំង បាននឹងកំពុងរំលឹកដល់ទិដ្ឋភាពនយោបាយរបស់ប្រទេសនេះ ដែលបានទម្លាក់ នូវគណបក្សសម្ព័ន្ធភាពជាតិដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ (NLD) ដោយចាប់ឃុំខ្លួនមេដឹកនាំលោកស្រី អ៊ុង សានស៊ូជី ។ ប៉ុន្តែភាពជោគជ័យនៃរដ្ឋប្រហារនេះ មិនត្រូវបានធានានោះទេ ។

ចលនាស៊ីវិលមិនស្តាប់បង្គាប់នេះ កំពុងរីករាលដាលពាសពេញក្រសួងសំខាន់ៗ។ បុគ្គលិកមកពីធនាគារកណ្តាលមីយ៉ាន់ម៉ា និងធនាគារពាណិជ្ជកម្ម កំពុងធ្វើកូដកម្ម និងការដាក់កម្រិតលើការដកប្រាក់ដែលបង្ហាញពីវិបត្តិសាច់ប្រាក់ដែលកំពុងកើនឡើង។

ពាណិជ្ជកម្មក្រៅប្រទេសត្រូវបានបង្កក់ដោយការនាំចេញធ្លាក់ចុះ ៩០ ភាគរយ។ អ្នកជំនាញផ្នែកវេជ្ជសាស្ត្រ កំពុងតែធ្វើកូដកម្ម ហើយ ២/៣ នៃមន្ទីរពេទ្យក្នុងប្រទេសមិនមានដំណើរការល្អនោះទេ ខណៈដែលជំងឺកូវីដ-១៩ កំពុងរាតត្បាតផងនោះ។ មូលដ្ឋាននៃការតវ៉ាបានរីករាលដាលពាសពេញប្រទេស ដោយយុវជនបច្ចេកវិទ្យារបស់មីយ៉ាន់ម៉ា បង្ហាញថា ជាកម្លាំងចលករច្នៃប្រឌិតមួយ មិនដែលបានប្រឈមមុខពីមុន។

តើយោធាអាចរក្សាសាមគ្គីភាពផ្ទៃក្នុងដែលប្រឈមមុខនឹងប្រទេសមួយនិងវិបត្តិជាច្រើនបានទេ? ផ្អែកលើលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំ ២០២០ វាអាចមានតម្រុយការគាំទ្រដល់គណបក្ស NLD នៅក្នុងជួរយោធា។

-តើ សេណារីយ៉ូ គឺជាអ្វី?

សេណារីយ៉ូដែលអាចកើតមាន បានកំពុងកើតឡើងដោយមានកត្តាផ្សេងៗគ្នាមិនតិចនោះទេ ដែលនេះជាការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ប្រជាជនមីយ៉ាន់ម៉ា ចំពោះលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ សេណារីយ៉ូមួយគឺជាការវិលត្រឡប់ទៅកាន់ការគ្រប់គ្រងយោធាដាច់ខាត។

របបយោធា បាន ប្រើវិបត្តិអំពើហិង្សានិងការបង្ខិតបង្ខំ ដែលបង្ហាញឲ្យឃើញ នូវភាពចលាចល នៃសណ្តាប់ធ្នាប់សង្គម ដែលមានភាពខុសគ្នា ដល់ប្រជាជនគឺ៖ ភាពអនាធិបតេយ្យឬរបបផ្តាច់ការ។ ការពន្យាពេលក្នុងការរៀបចំការបោះឆ្នោតអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ នឹងត្រូវបានផ្តល់យុត្តិធម៌ក្រោមការស្តារស្ថិរភាពឡើងវិញ។

សេណារីយ៉ូទី ២ ដើរតាមមាគ៌ាដែលបានកំណត់ដោយលោក Min Aung Hlaing រៀបចំការបោះឆ្នោតក្នុងរយៈពេលមួយឆ្នាំហើយតំឡើងសភាដែលជាប់ឆ្នោតពាក់កណ្តាល។

យោធាទំនងជាបានដឹងហើយថា ប្រព័ន្ធនយោបាយដែលពួកគេបានរៀបចំឡើងនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញមិនធានានូវជ័យជំនះនយោបាយរបស់ខ្លួននោះទេ។

គណបក្សអភិវឌ្ឍន៍សាមគ្គីភាពសាមគ្គីដែលគាំទ្រដោយយោធា មិនអាចមានអាសនៈគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីយកឈ្នះលើគណបក្ស NLD បាននោះទេ បើទោះបីជាទទួលបានអាសនៈសភាចំនួនមួយភាគបួនក៏ដោយ។

របបយោធាអាចប៉ុនប៉ង រៀបចំប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតឡើងវិញពីអតីតកាល ក្រោយការតែងតាំងទៅជាតំណាងសមាមាត្រ ដោយចាត់វិធានការនេះថា ជាឱកាសសម្រាប់គណបក្សនយោបាយជនជាតិភាគតិច និងគណបក្សដទៃទៀត ដើម្បីទទួលបានអាសនៈបន្ថែមនៅក្នុងការបោះឆ្នោតថ្មី។

ការបោះឆ្នោតដែលមានភាពអៀនខ្មាស់អាចកើតឡើងនៅពេលដែលគណបក្ស NLD បានដកចេញពីបញ្ជី បោះឆ្នោត។

ការបោះឆ្នោតដែលគ្រប់គ្រងដោយយោធាយ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់នឹងបរាជ័យ ក្នុងការផ្ទេរអ្នកឈ្នះឆ្នោតស្របច្បាប់ នៃការបោះឆ្នោតដែលបានប្រគល់ដល់មន្រ្តីដែលជាប់ឆ្នោតនៅឆ្នាំ ២០២០ ដែលអ្នកខ្លះបានបង្កើតគណៈកម្មាធិការដែលតំណាងអោយសភាសហជីពផ្ទុយនឹងរបបយោធា។

-តើដើម្បីស្នា ក់នៅបានយូរ?

សេណារីយ៉ូទី ៣ មួយទៀត គឺសេណារីយ៉ូ រដ្ឋប្រហារមិនទទួលបានជោគជ័យ ឬជោគជ័យដោយបង្កើតជាវិបត្តិអូសបន្លាយ។

អស់រយៈពេលជាង៧០ឆ្នាំមកហើយ ដែលយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាបានបរាជ័យក្នុងការយកឈ្នះជម្លោះប្រដាប់អាវុធផ្ទៃក្នុង ។ ការប្រយុទ្ធដើម្បីការគ្រប់គ្រងរដ្ឋនឹងក្លាយជាបញ្ហាប្រឈមមួយផ្សេងទៀតនៃវិបត្តិ ដែលត្រូវបានប្រើអំពើហឹង្សាដែលមានមូលដ្ឋាននៅរដ្ឋ បង្កឱ្យមានការតស៊ូបន្ថែមទៀតនិងការគាំទ្រថ្មីសម្រាប់ចលនាមិនស្តាប់បង្គាប់ស៊ីវិល។

វិបត្តិដែលអូសបន្លាយពេលយូរ ក៏អាចកើតឡើងបានដែរ ប្រសិនបើមានការរៀបចំអំណាចឡើងវិញ នៅក្នុងវិស័យយោធា ដែលនាំទៅដល់ការប្រកួតប្រជែងដែលមិនបានមើលឃើញទុកជាមុន។

ការជាប់គាំងដែលមានសក្តានុពលដោយសារតែប្លុកយោធានិងស៊ីវិល មិនបានទទួលស្គាល់គ្នា សម្រាប់ការចរចាដូចដែលបានអំពាវនាវ ដោយបណ្តាប្រទេសអាស៊ានមួយចំនួន អាចពន្យារព្រឹត្តិការណ៍នានា។

នៅក្នុងសេណារីយ៉ូទី ៤ រដ្ឋប្រហារបានបរាជ័យ ហើយនឹងមានការវិលត្រឡប់ទៅរករដ្ឋាភិបាលកូនកាត់ក្រោមរដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ ២០០៨ ដែលសមាជិកនៃគណបក្ស NLD បានចេញ ហើយលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតឆ្នាំ ២០២០ ត្រូវបានគោរពដូចដែលបានអំពាវនាវដោយអង្គការសហប្រជាជាតិនិងសហគមន៍អន្តរជាតិជាច្រើន។

ដើម្បីឱ្យរដ្ឋប្រហារបរាជ័យ ចលនាមិនគោរពតាមរដ្ឋប្បវេណីនឹងត្រូវការការគាំទ្រពីប្រជាប្រិយនិងហិរញ្ញវត្ថុ ហើយបន្តប៉ះពាល់ដល់ការគ្រប់គ្រងរបស់របបយោធាលើសេដ្ឋកិច្ចនិងរដ្ឋបាល។

ប៉ុន្តែសេណារីយ៉ូទី ៤ ទំនងជាមិនមានទេជាមួយលោក មីន អ៊ុងឡាំង នៅក្រោមការដឹកនាំរបស់កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ។ វាក៏នឹងតម្រូវឱ្យបណ្តាប្រទេសលោកខាងលិចបញ្ឈប់ការធ្វើឱ្យប្រក្រតីនូវទំនាក់ទំនងជាមួយរបបយោធា ហើយបណ្តាប្រទេសអាស៊ានបន្តការចរចារវាងប្លុករដ្ឋាភិបាលដែលជាប់ឆ្នោតនិងយោធា មិនត្រឹមតែជាមួយមន្ត្រីដែលតែងតាំងដោយយោធាប៉ុណ្ណោះនោះទេ។

-តើមានមីយ៉ាន់ម៉ាថ្មីមួយ?

សេណារីយ៉ូចុងក្រោយទី ៥ រដ្ឋប្រហារបរាជ័យហើយរដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលដឹកនាំការផ្លាស់ប្តូរថ្មី។ ក្រុមអ្នកតវ៉ាជាច្រើន កំពុងអំពាវនាវឱ្យមានការរៀបចំនយោបាយថ្មីមួយ តាមរយៈការដកកងទ័ពចេញពីឆាកនយោបាយនិងរដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ ២០០៨ ដែលព្រាងដោយយោធា។ ជាជាងគាំទ្រផ្តាច់មុខដល់គណបក្ស NLD ឬលោកស្រី អ៊ុង សានស៊ូជី ប្រជាជនជាច្រើននៅក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា កំពុងដើរក្បួនដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសហព័ន្ធដែលជាប្រព័ន្ធជនជាតិភាគតិច បានខិតខំតាំងពីឆ្នាំ ១៩៤៧ ។

ដើម្បីឱ្យសេណារីយ៉ូនេះបន្តកើតមាន ការធ្វើរដ្ឋប្រហារប្រឆាំងនៅក្នុងជួរយោធា អាចត្រូវការជាចាំបាច់ ដើម្បីផ្តល់នូវភាពជាអ្នកដឹកនាំថ្មី ដែលមានឆន្ទៈធ្វើការក្រោមរដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលដែលជាបទបញ្ជាខ្ពស់។ មន្រ្តីជាប់ឆ្នោតនឹងទទួលយកតួនាទីរបស់ពួកគេ ហើយគណៈកម្មាធិការចម្រុះរដ្ឋធម្មនុញ្ញ អាចត្រូវបានបង្កើតឡើងរួមទាំងក្រុមប្រដាប់អាវុធសង្គមស៊ីវិល និងគណបក្សនយោបាយជនជាតិភាគតិច ដើម្បីធ្វើពង្រាងរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មី។

ខណៈពេលដែលប្រទេសនេប៉ាល់ជាឧទាហរណ៍នៃការផ្លាស់ប្តូរសហព័ន្ធ បន្ទាប់ពីសង្គ្រាមស៊ីវិល និងចលនាប្រជាជន ដំណើរការនេះស្មុគស្មាញនិងផ្ទុកនូវបញ្ហាប្រឈមជាច្រើន។

ទីបំផុត ប្រជាជនមីយ៉ាន់ម៉ា ត្រូវតែជ្រើសរើសជោគវាសនា និងប្រព័ន្ធរដ្ឋាភិបាលរបស់ខ្លួន ដើម្បីឱ្យវាស្របច្បាប់។ ការវិលត្រឡប់ទៅរកការគ្រប់គ្រងយោធា ដែលមានរយៈពេលយូរ ឬរដ្ឋាភិបាលមិនស្របច្បាប់នឹងធ្វើឱ្យមានការឈឺចាប់ និងអស្ថិរភាពដែលនៅតែបន្តកើតមាន៕ ប្រភព៖ Channel News Asia